ABSTRAKTY

Prof. nadzw. dr hab n.med. Andrzej Potemkowski

Sztuka a stwardnienie rozsiane.

Wzajemne relacje choroby i sztuki, poszukania odpowiedzi na pytania - Jak choroba wpływa na funkcje mózgu? oraz Czy i jak sztuka może pomóc choremu na stwardnienie rozsiane? pozwalają zarazem pogłębić rozumienie działania samego mózgu, zwłaszcza kreatywności oraz ważnych funkcji poznawczych. Badanie zdolności twórczych jest źródłem istotnych informacji o mózgu i potwierdza istnienie ścisłego związku pomiędzy percepcją a sztuką, pięknem, twórczością. Największą wiedzę neurolobiogia ma o udziale procesów widzenia i słyszenia w sztuce, które też w przebiegu stwardnienia rozsianego mogą ulec określonym deficytom. Uważa się, że badanie świadomości wzrokowej dostarcza najwięcej informacji o mózgowych procesach powiązanych z estetyką. Uprawianie czynne i bierne sztuki aktywuje określone sieci neuronalne w korze mózgowej, podwyższa aktywność w obszarze kory czołowo-skroniowej – części układu nagrody. Poszczególne rodzaje sztuki aktywują odrębne sieci, w różnych częściach kory, zgodnie z lokalizacją przetwarzania danych zmysłowych zasadniczych dla danego rodzaju sztuki, ale mogą też poprzez różne lokalizacje ognisk stwardnienia rozsianego ulegać zmianom.
Aktywowana przez wszelkie aspekty sztuki uwaga poznawcza wpływa na zdolność na wybiórczym skupieniu się na bodźcach intelektualnych przez czas wystarczający dla ich zakodowania i zapisania w pamięci roboczej. Różnice międzyosobnicze, jak i procesy chorobowe, w tym stwardnienie rozsiane, istotnie wpływają na poziom uwagi poznawczej, która ma też swoje podłoże genetyczne.
Aktywność układu dopaminowego w obszarach zaangażowanych w uwagę poznawczą, czyli korze przedczołowej i zakręcie obręczy pełni istotną rolę w motywacji, pamięci, poczuciu przyjemności - procesach silnie powiązanych ze sztuką. Przyjemne doznania i oczekiwanie na nie, pobudzają układ dopaminowy a pobudzona wrażeniami estetycznymi uwaga poznawcza aktywuje także układ dopaminergiczny. Przyjemność związana z oglądania lub też tworzenia obrazów albo ze słuchania np. wolnych fragmentów sonat fortepianowych powodują redukcję markerów zapalenia, aktywację limfocytów, spadek stężenia cytokin i katecholamin, co wspiera aktywność immunologiczną tak silnie powiązaną ze stwardnieniem rozsianym. Samo stwardnienie rozsiane, po schizofrenii, zostało uznane za schorzenie o największej wadze niepełnosprawności, dlatego uzupełnianie klasycznych metod farmakologicznego leczenia o techniki arteterapii powinno być wspierane przez lekarzy neurologów ale też z pełną motywacją i przekonaniem podejmowane przez chorych.

 

 

Dr Piotr Schollenberger

O różnicy w pięknie. W jaki sposób myśl staje się sztuką?

Marcel Duchamp – jeden z wielkich przedstawicieli europejskiej awangardy – stwierdził kres „siatkówkowych” dzieł sztuki, to znaczy dzieł odwołujących się wyłącznie do subiektywnych wrażeń zmysłowych odbiorców oraz ich gustów. Dzieło sztuki to tak naprawdę „szare komórki”. Myśl stanowi budulec, z którego zarówno artysta, jak i odbiorca stwarzają piękno. Teza Duchampa zbieżna jest pod pewnymi względami ze współczesnymi badaniami nad neuronalnymi uwarunkowaniami sztuki. Artysta jednak zaznacza również: „Generalnie akt twórczy nie jest więc jedynie udziałem artysty; widz wprowadza dzieło w kontakt ze światem zewnętrznym, odcyfrowując i interpretując jego cechy wewnętrzne, a tym samym dodając własny akt twórczy. Staje się to nawet bardziej oczywiste, gdy potomność wydaje ostateczny werdykt i czasami rehabilituje zapomnianych artystów”. W ten sposób wkraczamy w przestrzeń intersubiektywną, w której to nie tylko mózg, ale i nasze umysły wchodzą
w relację ze światem i ze sobą nawzajem. Piękno, w jego nieskończenie zróżnicowanych postaciach oraz sztuka w ogóle pojawiają się na przecięciu naszych własnych wrażeń oraz wrażeń innych ludzi. W wystąpieniu będę się starał położyć nacisk na ten aspekt doświadczenia sztuki oraz zadać pytanie o to, w jaki sposób dochodzi do przeistoczenia myśli w sztukę? Czy ma w tym udział wyłącznie mózg, czy może także inni ludzie i to, co znajduje się pomiędzy nami, a nie wyłącznie w nas?

 

 

Izabela Czarnecka-Walicka

W Świecie Mózgu. O sztuce zadawania pytań

Mózg to najbardziej złożona i zadziwiająca, fascynująca struktura, która jest
w każdym z nas. To biliony neuronów, których funkcjonowanie nie zostało do dziś poznane, mimo że nauka w ostatnich czasach poczyniła w tym obszarze ogromne postępy. Mózg odpowiada za nasze myśli, uczucia, zachowanie za wszystko co jest podstawą ludzkiej i nie tylko ludzkiej osobowości.Mózg też pozwala na tworzenie wielu nieprawdopodobnych ponadczasowych struktur takich jak katedry czy symfonie. Ale dzięki niemu też wychowujemy szczęśliwe dzieci. Jednocześnie, jest źródłem wielu chronicznych, prowadzących do niepełnosprawności chorób.W krajach UE gwałtownie rośnie liczba Europejczyków cierpiących na choroby mózgu. Obecnie z chorobami mózgu mierzy się co trzeci mieszkaniec Europy. Zgodnie z szacunkami Europejskiej Rady Mózgu (EBC, European Brain Council) całkowity koszt leczenia chorób mózgu w 30 krajach europejskich wzrósł z 386 mld euro w 2004 r. do niemal 800 mld euro w 2010 r.Koszty związane z chorobami mózgu są w przybliżeniu takie same jak łączne koszty chorób nowotworowych, sercowo- naczyniowych i cukrzycy… WHO prognozuje, że to właśnie choroby mózgu w 2030 staną się glowną przyczyną zgonów.
Nic dziwnego zatem, ze naukowcy się spieszą. Rozwój neuronauk sprawił jednak, że wiemy o mózgu coraz więcej, ale zarazem coraz mniej. Im więcej bowiem wiemy, tym więcej mamy pytań i to podstawowych. Na ile biologia determinuje nasze decyzje i to te podstawowe? Czy istnieje wolna wola? Gdzie rodzi się piękno i sztuka? Gdzie jest miejsce dla świadomości?
A dusza? Czy dusza to tylko kilka neuroprzekaźników i wyładowań elektrycznych?...

 

 

Noah Hutton

The Case Against Neural Normality

An error-free model of the human brain is the much sought-after prize of current neuroscientific pursuits around the world, which aim to slice, map, and otherwise analyze an unknown quantity of organs in hopes that universal, normative rules will rise up out of the muck of individual differences. But by placing a premium on genericization from these massive datasets, the averaged mind that these endeavors seek seems to be at odds with the central motors of biological evolution as we know them: random error, chaotic change, and vast unpredictability. In this talk, I will lean on my own experience as the editor of The Beautiful Brain website, as well as my ongoing work on a documentary film about Henry Markram’s Blue Brain / Human Brain Project for the past seven year, to explore how prediction and error are being approached in contemporary neuroscience. Ultimately, I will point towards the implications of a theory of the brain that wove chaos into its core: the late physicist Per Bak’s theory of self-organized criticality, a theory of error-ridden physical systems which the perfectly-programmed hardware of today's digital algorithms may be ill-suited to truly model. Even as we attempt to cure and prevent disease and neural (dis)function, the present-day emphasis on neural normality seems to disable the very motors that propelled our evolution as a species. In dialogue with the themes of the conference, my talk will attempt reframe the concepts of "normality" and "ability" when we confront contemporary neuroscience.

 

 

Dr n. przyr. Inż. Kazimierz Frączkowski

Telemedycyna - wykorzystanie inteligentnych mobilnych czujników ruchu oraz interaktywnych gier komputerowych w teleopiece i rehabilitacji.

Ogólny postęp technologiczny, rezultatem którego są nowe technologie medyczne stanowią żródło rosnących oczekiwań ludzi w zakresie przedłużenie życia w dobrym zdrowiu do późnej samodzielnej starości. Obserwujemy jednak rosnący poziom niezadowolenia
z opieki medycznej, starzenie się społeczeństwo Unii Europejskiej w tym również Polski. Wspieranie przeztranshumanistów najnowszych technologii takich jakbiotechnologia, nanotechnologia,kognitywistyka, technologia informacyjna , a także implementacje sztucznej inteligencja w systemach diagnostyki medycznej, transfer umysłu i krionika, przechodzi z sfery badań i fantastyki naukowej w świat realnych implementacji. Konsekwencją są nowe technologie medyczne, które kosztują coraz więcej i nie wszyscy mogą być ich beneficjentami.
W referacie zostaną przedstawione rozwiązania, które do niedawna w sferze badań podstawowych czy fantastyki , a dzięki postępowi w technologiach informacyjno-komunikacyjnych już stanowią narzędzia medyczne, pozwalające na zmniejszenie negatywnych konsekwencje chorób przewlekłych czy słabowitości wieku podeszłego. Czy realna jest poprawa satysfakcji z jakości opieki medycznej przez teleopiekę, telerehabilitację, implementując interaktywne gry komputerowe, sensory pomiaru parametrów stanu zdrowia (tętna, ciśnienia krwi, poziomu cukru, spirometr, waga, kamery, czujniki ruchu, inne) w przestrzeń środowiska w którym żyjemy ? 

Katedra Inżynierii Oprogramowania, Wydział Informatyki i Zarzadzania Politechniki Wrocławskiej.

 

 

Dr Michał Klichowski

Mózg w potrzasku – transhumanistyczne projekty z perspektywy neuronauki poznawczej

Transhumanizm to filozofia, której istotą jest technoprogres, czyli wszechstronny ludzki rozwój stymulowany techniką. Liczne transhumanistyczne projekty przedstawiane są przez transhumanistów jako niosące niezwykłe korzyści dla ludzkiego mózgu. Jednak analiza najnowszych danych z zakresu neuronauki poznawczej ukazuje, iż transhumanistyczne projekty często nie tylko nie przynoszą jednoznacznych neurokorzyści, ale wręcz doprowadzają do neurodegeneracji – wprowadzająludzki mózg do przestrzeni technologicznego potrzasku.

 

 

Małgorzata Tomaszewska

Normalna reakcja czy symptom?

Bez względu na to chcemy, czy nie, każdy z nas odczuwa emocje. To dobrodziejstwo czy zło konieczne? Uczucia są przyjemne, nieprzyjemne bądź obojętne. Dzięki nim odbieramy świat w pełni. Czy wszystkie świadczą o zdrowiu? Smutek, na przykład, często jest naturalną reakcją na spotykające nas przykre wydarzenia. Pozwala nam nadać znaczenie naszym przeżyciom, zrozumieć dokonującą się wokół nas zmianę, przeżyć stratę. Złość, lęk, melancholia, żal. Wszystkie te uczucia mogą być twórcze. Z przeżywania właśnie tych emocji mogą powstać rzeczy piękne, ważne i głębokie. Z tych samych uczuć może również dojść do ludzkich tragedii. W zależności od wysycenia, czasu trwania i głębokości emocji mogą być one naturalną reakcją, ale mogą być również objawami zaburzeń emocjonalnych czy choroby psychicznej. Jak poznać kiedy uczucia stają się symptomami? Należy obserwować emocje, a w razie wątpliwości nie bać się zadawać pytań. Osobą która pomoże znaleźć odpowiedź jest lekarz psychiatra.

 

 

dr. Tomasz Komendziński

Ruch, ciało, umysł, mózg: od neuronauki zdrowia do nowoczesnej neurorehabilitacji

W nowoczesnej neurorehabilitacji coraz większą rolę teoretyczną oraz kliniczna odgrywają wielkie repozytoria danych wyposażone w narzędzia analityczne. Dopełnieniem tych repozytoriów są platformy z dostępnymi narzędziami rehabilitacyjnymi, ale również narzędziami i procedurami wspomagającymi rozwój w przebiegu życia. Z postępem w naukach o mózgu, a także postępem technologicznym oraz rozwojem organizacyjnym tworzenie olbrzymich repozytoriów i platform stanowi o obrazie nowoczesnej neurorehabilitacji. Bardzo istotnym procesem staje się wyznaczenie ciągłego przejścia między wczesnym monitorowaniem (także jako impulsu dla działań prewencyjnych oraz budujących rezerwę poznawczą oraz mózgową) i nowoczesną neurorehabilitacją. Neuronauka zdrowia zachęca do budowania rezerwy fizycznej i psychicznej, ale również płaszczyzny referencyjnej dla możliwości nowoczesnej neurorehabilitacji. W tym znaczeniu działania budujące zdrowie, prewencja wczesne i stałe monitorowanie stają się integralna częścią procesu neurorehabilitacji, a korzystając z rozwoju nauk o mózgu, postępu technologicznego i zmian organizacyjnych wskazuje w jakim zakresie działania dnia codziennego, pasje, przyjemności i aktywność budują nasze zdrowie oraz poszerzają dla nas możliwości neurorehabilitacyjne na teraz oraz w przyszłości. Ruch, aktywność muzyczna, rytmiczne łączenie ich w tańcu czy wzmacnianie rytmów neurofizjologicznych, a w tym np. ważnych rytmów oddechowych łączy nasze ciało z umysłem i mózgiem w jedną całość, zaś naturalność tych ćwiczeń powoduje wzmacnianie wpisywania się tej całości w otoczenie (dlatego stan tego otoczenia też jest istotny) sprzęgając je w jedną pętlę wzajemnie się dopełniającą i wzmacniającą, gdy działa prawidłowo, a osłabiającą, gdy działa dysfunkcyjnie. W tym znaczeniu sztuka staje się prawdziwym oknem na nasz umysł i mózg, tylko nie zawsze jeszcze potrafimy przez to okno zaglądać i interpretować to, co widzimy.

Zakład Kognitywistyki i Epistemologii, Instytut Filozofii UMK
Laboratorium Neurokognitywne, Interdyscyplinarne Centrum Nowoczesnych Technologii UMK

 

 

Aneta Szymaszek

Nowe możliwości w neurorehabilitacji- program terapeutyczny Dr Neuronowski®

Sprawne funkcjonowanie umysłowe ma zasadnicze znaczenie dla współczesnego człowieka. Obejmuje ono procesy komunikacji językowej, pamięci, uwagi, aktywności ruchowej, podejmowania decyzji, itp. Optymalne działanie tych procesów odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu naszego zachowania i warunkuje jakość życia jednostki. Dane literaturowe donoszą, że zaburzenia funkcjonowania poznawczego stają się coraz bardziej powszechne zarówno u dzieci, jak i u osób dorosłych. Skłania to naukowców do tworzenia nowych skutecznych metod neurorehabilitacji.
W trakcie wieloletnich badań naszego Zespołu dowiedliśmy, że u podłoża działania umysłu leży dynamika czasowa. Zaburzone działanie „zegara neuronalnego” kształtującego czasowe przetwarzanie informacji towarzyszy różnorodnym zaburzeniom poznawczym, jak: opóźnienie rozwoju mowy, afazja poudarowa, autyzm wczesnodziecięcy, dysleksja oraz inne choroby neurologiczne. Czasowe przetwarzanie informacji określono jako „funkcję logistyczną”, stanowiąca matrycę neuronalną dla innych funkcji poznawczych. Przełomowym wynikiem w tych badaniach było wykazanie, że deficyty przetwarzania czasowego można redukować poprzez odpowiedni trening, co owocuje transferem poprawy z ćwiczonej domeny czasu na inne funkcje poznawcze, niepoddane bezpośrednim ćwiczeniom podczas terapii. Taką poprawę zanotowaliśmy w przypadku komunikacji językowej u chorych z afazją i dzieci opóźnionych w rozwoju mowy, ponadto innych funkcji poznawczych tj. uwagi, pamięci roboczej, funkcji wykonawczych, m.in. u seniorów. Wskazuje to na uniwersalność terapii i zasadność jej stosowania. Wyniki te znalazły zastosowanie w opracowanym przez nasz Zespół we współpracy z firmą HARPO innowacyjnym programie terapeutycznym Dr Neuronowski® (www.neuronowski.com), który koncentruje się na usprawnianiu działania neuronalnych mechanizmów leżących u podłoża wielu aspektów funkcjonowania poznawczego dzieci i osób dorosłych.

Pracownia Neuropsychologii, Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN, Warszawa
Uniwersytet Humanistycznospołeczny SWPS, Warszawa
Narzędzie terapeutyczne Dr Neuronowski® powstało dzięki wsparciu finansowemu z grantu NCBR INNOTECH-K1/IN1/30/159041/NCBR/12.

 

 

Rafał Szymczak

13 powodów, dla których pacjent neurologiczny staje się twórcą

Chorzy neurologicznie często stają się twórcami. Sztuki wizualne i literatura są szczególnie chętnie przez nich wybierane. Odsetek twórców wśród pacjentów neurologicznych jest zdecydowanie wyższy niż w całej populacji. Dlaczego tak się dzieje? Czy chodzi jedynie o wartość terapeutyczną? Czy powstaje dzięki temu wybitna sztuka? Przyczyny i przykłady.
Znam przynajmniej trzynaście powodów dlaczego musi tak się dziać. Nie jestem przesądny, ale uważam, że w tym przypadku trzynastka jest szczęśliwa. Chociaż sztuka często bywa też cierpieniem.

 

 

dr Bartek Lis

Super Muzeum – czyli jakie? Krótka opowieść o akceptacji braku, sensualności i (nie)pełnosprawności.

Muzeum Współczesne Wrocław jest dość nową instytucją na kulturalnej mapie Polski. Zlokalizowana w dawnym schronie przeciwlotniczym prezentuje międzynarodową sztukę współczesną w ramach wystaw stałych i czasowych. Od samego początku bardzo ważnym elementem działalności jest rozbudowany program społeczny i edukacyjny. Trochę
w kontraście do tego betonowego, zimnego budynku, staramy się wypełniać go ludzką treścią i opowieścią. I tak w piątym roku naszej działalności, śmiało można uznać, że jest to miejsce niezwykle sensualne, otwarte na doświadczenia osób je odwiedzających. Ciekawi nas odbiorca i stale staramy się włączać go na różnych poziomach interakcji. Muzeum Współczesne jest także instytucją uczącą się od odwiedzających. Nasz program nie jest idealny, ale mamy motywację do tego by w dialogu z publicznością go doskonalić.
W krótkiej prezentacji chciałbym opowiedzieć o moim/naszym muzeum marzeń. Jak powinno wyglądać, i dlaczego powinno być przestrzenią „do-społeczną”, włączającą, zmysłową, otwartą na każdego i każdą, niezależnie od wykluczających go ze społeczeństwa zmiennych (płeć, wiek, niepełnosprawność, etc.).

socjolog, kurator projektów społecznych w Muzeum Współczesnym Wrocław